Agresja i przemoc wśród dzieci

     Przemoc stała się dziś jednym z najważniejszych problemów w naszych szkołach. Istniała ona najprawdopodobniej od bardzo dawna. Jednak częstość występowania tego zjawiska obecnie wyraźnie się nasila.

Wskazując na rozmaite źródła rozpowszechniania się agresji mówi się o:

- kryzysie wychowania szkolnego,

- braku autorytetów wychowawczych,

- osłabieniu funkcji wychowawczej rodziców,

- destrukcyjnym wpływie mediów.

Trudno jest wskazać na jedną przyczynę tego zjawiska, jest ich wiele i są one ze sobą powiązane. Mają one związek z przemianami zachodzącymi w naszym społeczeństwie, szczególnie w ciągu ostatnich lat.

  Przyczyny występowania zachowań agresywnych.

a) Przyczyny wywołane nie zaspokojeniem podstawowych potrzeb dzieci.

Jedną z przyczyn agresywnego zachowania się dzieci są frustracje wywołujące wystąpienie poczucia krzywdy, emocji, gniewu lub zdenerwowania. Powstają one na wskutek przeszkadzaniu dziecku w zabawie, obraźliwych przezwisk kolegów, otrzymanie na lekcji niskiej oceny, stosowanie przez rodziców surowych kar fizycznych, zaistnienia przykrych dla dziecka wydarzeń losowych.

Powstawaniu agresywnego zachowania sprzyja zwłaszcza blokada potrzeby uznania społecznego oraz potrzeby samodzielności. Potrzeba uznania społecznego jest zaspokajana przez pozytywne kontakty uczuciowe z bliskimi osobami. U dziecka te funkcje spełniają przede wszystkim rodzice, jeśli akceptują swoje dziecko, odnoszą się do niego życzliwie, zapewniają mu opiekę i pomoc w trudnych sytuacjach. Zbyt częste upominanie dziecka przez rodziców, wytykanie mu różnych wad i braków, porównywanie z innymi jest przyczyną powstania blokady potrzeby uznania społecznego. Nadmierne ograniczanie samodzielności dziecka wywołuje jego sprzeciw oraz pobudza je do agresywnego zachowania.

b) Oddziaływanie modeli zachowań agresywnych.

Agresja może powstawać pod wpływem oddziaływania jej modeli, czyli wzorów zachowania występujących w otoczeniu, mimowolnie naśladowanych przez dziecko. Funkcje tę spełnia agresywne zachowania rodziców, krewnych, sąsiadów, rodzeństwa lub kolegów szkolnych, z którymi dziecko ma liczne kontakty. Niewątpliwie poważnym źródłem zagrożenia dla młodych ludzi jest czerpanie wzorców złych zachowań z mediów (telewizja, internet, prasa).

c) Zmiany chorobowe w organizmie dzieci.

Agresywne zachowanie się może powstawać na podłożu zachodzących w organizmie zmian chorobowych. Jest ono wtedy jednym z objawów niektórych zaburzeń nerwicowych oraz chorób psychicznych. Dzieci takie z błahych powodów denerwują się, wpadają w gniew, obrażają się, co sprzyja występowaniu agresji.

d) Indywidualne doświadczenia nabyte przez dziecko.

Jedną z form agresywnego zachowania jest agresja instrumentalna. Kształtuje się ona pod wpływem indywidualnych doświadczeń nabytych przez dziecko. Opierając się na nich wytwarza się u niego przekonanie, że za pośrednictwem agresywnego zachowania można uzyskać różne korzyści osobiste, zrealizować własne cele i pragnienia. Sprzyja tu kierowanie się zasadą "przepychania się łokciami przez życie", kult siły i przemocy, dążenie do osobistego sukcesu nawet wtedy, gdy dzieje się to ze szkodą dla innych.

e) Wpływ środowiska rodzinnego.

To rodzice są pierwszymi nauczycielami swych dzieci, stanowią dla nich wzór do naśladowania i nikt nie zastąpi dziecku miłości czy autorytetu matki i ojca.

Do podstawowych przyczyn błędów popełnianych przez rodziców zaliczyć należy:

- przenoszenie doświadczeń wyniesionych z domu rodzicielskiego do własnej praktyki wychowawczej, bez liczenia się z faktem, że zasadniczym zmianom uległy na przestrzeni minionych lat warunki życia oraz bez uwzględniania indywidualnych właściwości dziecka,

- emocjonalne nastawienie do dziecka ze strony głównego opiekuna. (stwierdzono związek pomiędzy brakiem ciepła oraz zaangażowania w sprawy dziecka, a jego późniejszymi tendencjami do agresji i wrogości wobec innych ludzi),

- bezrefleksyjne naśladowanie postępowania innych osób,

- postawa przyzwalająca i tolerancyjna wobec dziecka połączona z brakiem ustalenia jasnych granic wobec agresywnego zachowania w stosunku do rówieśników, rodzeństwa i dorosłych,

- rodzic "nie znoszący sprzeciwu", używający takich metod jak bicie, brutalne traktowanie, ostre wybuchy gniewu (przemoc zrodzi przemoc),

- wiązanie z dzieckiem zbyt wygórowanych ambicji i aspiracji.

Obecnie rodzice przestają być dla swoich dzieci źródłem mądrości życiowej. Zmęczeni trudnościami codziennego życia, zgorzkniali rozczarowaniami i brakiem perspektyw, bywają napięci, rozdrażnieni, skłonni do wybuchów gniewu. Wiele dzieci nie wytrzymuje tak silnego obciążenia psychicznego, opierając się temu, przeciwdziałając w różny sposób. Mechanizmy obronne to bunt, opór, prowokowanie, chęć odwetu, kłamstwo, wykręty, narzucanie swej woli, znęcanie się, niegodzenie się z przegraną, organizowanie się, tworzenie sojuszów, wycofywanie się, ucieczki, wagary itp.

f) Przyczyny wynikające z uwarunkowań pedagogicznych.

Podstawowe źródła należy rozpatrywać w dwóch płaszczyznach:

a) osobistym stosunku do pełnionej profesjonalnie roli wychowawcy,

b) niedostatecznym merytorycznym przygotowaniu do funkcjonowania w zawodzie oraz braku doświadczenia pedagogicznego, które zdobywa się poprzez konfrontację wiedzy zdobytej w trakcie studiów z własna praktyką wychowawczą.

 

g) Filozofia walki.

We współczesnej dobie liberalizmu pojawia się nowa filozofia życiowa oparta na ekspansji, konkurencji i sukcesie. Jej istotą jest bezwzględna konkurencja, chęć osiągania sukcesów za wszelką cenę. Jest to filozofia, której istotą jest uzyskiwanie przewagi nad innymi. Wartość człowieka jest mierzona jego przewagą nad drugim.

h) Wpływ mediów.

Oglądanie aktów przemocy wpływa na uczenie się przez dzieci agresywnych zachowań.

Nie chodzi tu jedynie o eksponowanie przemocy, ale o lansowany wzór człowieka osiągającego sukces bezwzględnym często brutalnym postępowaniem.

Media obniżają poziom empatii, współczucia u dzieci dla ofiar oraz podwyższają próg tolerancji wobec przemocy

Rodzice powinni ingerować w to, co oglądają w telewizji ich dzieci, w jaki sposób spędzają wolny czas. Ale często ich nie ma w domu, są nieobecni w życiu dziecka. Nie ma osoby, która wprowadziłaby dzieci w świat powinności.

Skutkiem tego jest, to, że dzieci poszukują tożsamości w grupach rówieśniczych.

Pięć celów agresji wśród dzieci i młodzieży

 

1. Agresja jako walka z elementami zabawy

Cel: wypróbowanie swojej siły, radość ze zwycięstwa, itp.

Niebezpieczeństwo: zabawa może mieć poważne następstwa, czasem krwawe.

2. Agresja jako obrona przed zagrożeniem

Cel: przezwyciężenie strachu, unikanie obrażeń, itp.

Niebezpieczeństwo: zniszczenie przeciwnika.

3. Agresja jako reakcja na frustracje

Cel: wyrównanie krzywd, odwet za przegraną, za upokorzenie.

Niebezpieczeństwo: czyste zaspokajanie potrzeb zastępczych.

4. Agresja jako "wywiad"

Cel: badanie możliwości i granic tego, co dozwolone, wyznaczanie własnego i obcego terytorium, itp.

Niebezpieczeństwo: egoistyczne dążenie do władzy.

5. Agresja jako ukryte pragnienie miłości

Cel: pozyskanie uwagi, wsparcia, miłości, itp.

Niebezpieczeństwo: zdobywanie "negatywnego" zainteresowania.

Zapobieganie agresji wśród dzieci.

Przemoc w szkole, będąca różnego rodzaju formą agresji, tkwi głęboko w strukturze ludzkiej psychiki. Ponieważ agresji nie jest się w stanie zatrzymać, trzeba ją tylko ukierunkować, żeby znalazła bezpieczne ujście, bo radzenie sobie z agresją to umiejętność radzenia sobie z emocjami.

Jednym ze środków zapobiegających przemocy jest powołanie zespołów do spraw przestępczości nieletnich. Pomocnym środkiem przeciw agresji w szkole jest propagowanie zachowań prospołecznych, kształtowanie zainteresowań dzieci i młodzieży, stwarzanie im szans samorealizacji, wyposażanie uczniów w konkretne umiejętności w zakresie komunikacji interpersonalnej, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania problemów, samooceny (adekwatna samoocena jest warunkiem prawidłowego funkcjonowania człowieka) samopoznania i kontroli emocjonalnej. Wreszcie idzie o tworzenie przyjaznej atmosfery w szkole, aby uczniowie czuli się w niej bezpiecznie i odczuwali potrzebę przebywania w niej, a także odbudowywanie zaburzonej komunikacji interpersonalnej w relacjach uczeń - nauczyciel - rodzic. Konstruktywne porozumiewanie się jest istotnym wymiarem stanowiącym o klimacie społeczności danej szkoły i poziomie osiąganych przez nią efektów dydaktycznych i wychowawczych.

W komunikacji ważnym elementem jest umiejętność słuchania. Podstawowym celem aktywnego słuchania jest zrozumienie funkcjonowania innego człowieka poprzez empatię. Słuchanie wymaga angażowania wszystkich władz umysłowych, koncentracji i dyscypliny.

Należy u uczniów kształtować postawę asertywności. Asertywność to zachowanie pomagające w konkretnym i zdecydowanym komunikowaniu potrzeb, chęci i uczuć innym ludziom, bez naruszania w jakikolwiek sposób ich praw. Jest to alternatywa zachowania agresywnego, manipulacyjnego i biernego.

Konwencjonalnym sposobem eliminowania agresji jest karanie za agresywne zachowania. Jednakże, karząc za agresję możemy uzyskać rezultat odwrotny od zamierzonego - nie likwidację, lecz utrwalenie zachowań agresywnych. Karanie za agresję przynosi często pozorne i krótkotrwałe efekty.

Nasuwa się pytanie "Czy wobec tego należy w ogóle stosować kary?"

Kary należy stosować, ale ze szczególną rozwagą. Należy jednak pamiętać o następujących zasadach:

- nie stosuj kar fizycznych - nie można eliminować u kogoś zachowań agresywnych, samemu będąc agresywnym,

- karanie słowne, perswazyjne, "psychologiczne" wymaga opanowania własnych negatywnych emocji - nie karz w uniesieniu, w zdenerwowaniu,

- jeśli karzesz, staraj się, aby dziecko rozumiało sens stosowanej kary, wyjaśnij za co i dlaczego został ukarany,

- karząc za zachowania agresywne, równocześnie dostrzegaj i nagradzaj pozytywne zachowania dziecka.

W eliminowaniu przemocy ważną rolę odgrywa współpraca z rodzicami. Wspierając działania szkoły, wszystkim winno towarzyszyć zaangażowanie.

- Ogromnie ważna jest mądra miłość rodzicielska w rozumieniu i zaspokajaniu potrzeb dziecka. Akceptacja i poszanowanie praw dziecka w znacznym stopniu niwelują pojawiające się negatywne formy zachowania.
 - Nadmierna swoboda, podobnie jak i nadmierna kontrola mogą wyzwalać u dziecka niepożądane formy zachowania.
 - Wyróżnianie jednego dziecka w rodzinie, a także nadmierne przekonanie o zawsze nienagannym zachowaniu swoich dzieci powoduje ich zadufanie i chęć wykorzystania tej uprzywilejowanej pozycji w kręgu kolegów.
 - W systemie wzmocnień pozytywnych powinny decydować nagrody stosowane w miarę często, ale też nie za każde zachowanie. Kara fizyczna rodzi agresję.
 - Należy uświadamiać rodzicom potrzebę bliskiego kontaktu z dzieckiem. Obydwoje są dla dziecka jednakowo ważni i potrzebni.
 - Dzieci przejawiające agresję powinny być kontrolowane i otoczone szczególną opieką przez rodziców, wychowawcę klasy oraz pedagoga szkolnego.

Kilka rad komunikowania się z dzieckiem.

Dzieci uczą się od nas:

- Dziecko krytykowane - uczy się potępiać.

- Dziecko żyjące w nieprzyjaźni - uczy się agresji.

- Dziecko wyśmiewane - uczy się nienawiści.

- Dziecko zawstydzane - uczy się poczucia winy.

- Dziecko żyjące w tolerancji - nabiera cierpliwości.

- Dziecko zachęcane - uczy się wiary w siebie.

- Dziecko rozumiane - uczy się oceniać.

- Dziecko traktowane uczciwie - uczy się sprawiedliwości.

- Dziecko żyjące w bezpieczeństwie - uczy się ufać.

- Dziecko przyjmowane takim, jakie jest - uczy się akceptować.

- Dziecko otoczone przyjaźnią - uczy się szukać w świecie miłości.

 

PRZEMOC W RODZINIE referat

     O przemocy domowej możemy mówić zawsze wtedy, gdy ktoś bliski działając umyślnie  i wykorzystując przy tym swoją przewagę, narusza prawa i dobra osobiste drugiej osoby, a także powoduje, że ta osoba cierpi i ponosi jakieś szkody.

Przemoc fizyczna to wszelkiego rodzaju działania, zachowania wobec drugiej osoby  powodujące nieprzypadkowe urazy. To - bicie, popychanie, szarpanie, ciągnięcie, szturchanie, klapsy, duszenie, przypalanie, ale również nie zapewnianie bezpieczeństwa.

Pamiętajmy, przemoc w rodzinie to nie tylko bicie i siniaki! Oprócz fizycznego znęcania się zalicza się do niej także przemoc psychiczną, seksualną czy ekonomiczną. Zazwyczaj występują one łącznie, np. w rodzinie, w której ma miejsce przemoc fizyczna, pojawia się i psychiczna.

O ile przemoc fizyczna czy seksualna pozostawiają często jakieś ślady, o tyle stosowanie przemocy psychicznej niejednokrotnie trudno udowodnić. Tymczasem szkody przez nią wyrządzone bywają o wiele bardziej dotkliwe i pozostawiają urazy psychiczne na wiele lat, choć mogą nie być widoczne na pierwszy rzut oka.

Do  przejawów przemocy psychicznej zalicza się, np.: wyśmiewanie, groźby, zawstydzanie, wyzywanie, upokarzanie i poniżanie, obwinianie, krytykowanie, manipulowanie, wmawianie choroby psychicznej, narzucanie własnych sądów, izolację społeczną, a także wykorzystywanie dzieci do sprawowania kontroli (np. groźby pozbawienia kontroli rodzicielskiej).

Jako przemoc psychiczną uznaje się także przemoc ekonomiczną. Polega ona na kontrolowaniu finansów, np. poprzez: odbieranie zarobionych pieniędzy, kontrolę wydatków, wydzielanie zbyt niskich kwot na niezbędne wydatki, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej itp.

Choć mówi się, że zwykle ofiarami przemocy domowej padają kobiety, a sprawcami są mężczyźni, nie dzieje się tak zawsze. Zarówno ofiarą jak i sprawcą może zostać każdy: kobieta lub mężczyzna, osoba starsza czy dziecko.

Wbrew społecznym mitom, przemoc wobec dzieci ma miejsce nie tylko w rodzinach dysfunkcjonalnych, ale także wśród osób z wyższym wykształceniem oraz o wysokim statusie materialnym i społecznym. Dzieci zazwyczaj są również pośrednimi ofiarami przemocy domowej, będąc świadkami agresji między rodzicami.

Należy pamiętać, że znęcanie się nad dzieckiem to przestępstwo.

     Warto zaznaczyć, że kary cielesne są zabronione przez polską konstytucję, a od 2010 roku nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie wprowadziła całkowity zakaz stosowania kar cielesnych w wychowaniu dzieci. Jednak maltretowanie najmłodszych nie sprowadza się jedynie do bicia.

Największe szkody w psychice powodują rany emocjonalne, odrzucenie dziecka, ignorowanie go, lekceważenie, poniżanie i brak szacunku. Przemoc psychiczna prowadzi zawsze do negatywnych przeżyć, np. strachu, obawy, lęków, poczucia niesprawiedliwości, poczucia bycia gorszym i niekochanym, buntu, agresji, chęci zemsty czy depresji.

     Jeśli wiemy lub podejrzewamy, że jesteśmy ofiarą lub świadkiem przemocy powinniśmy skorzystać z pomocy różnych instytucji. Po bezpośrednie wsparcie warto zgłosić się do Ośrodka Pomocy Społecznej. W zależności od możliwości finansowych może on wesprzeć materialnie, a także pomóc znaleźć nocleg. Pomocy można szukać również w Centrum Interwencji Kryzysowej, gdzie uzyskamy pomoc prawną czy wsparcie psychologiczne. Policja posiada  odpowiednie narzędzia, aby powstrzymać sprawcę przed dalszym znęcaniem się nad bliskimi. Jeśli stanowi on zagrożenie dla otoczenia, funkcjonariusze zobowiązani są do jego zatrzymania na 48 godzin. Jeżeli zaś zachodzi obawa, że może on ponownie popełnić przestępstwo, policjanci mogą również złożyć do prokuratury wniosek o jego eksmisję na okres do 3 miesięcy (który może zostać przedłużony). W wyniku interwencji powinna także zostać uruchomiona procedura Niebieskiej Karty, dzięki której zbierane są informacje na temat przemocy w danej rodzinie oraz uruchamiana dalsza pomoc dla poszkodowanych.
W razie pobicia należy powiadomić pogotowie ratunkowe. Oprócz udzielenia pomocy, lekarz- na wniosek osoby poszkodowanej - zobowiązany jest do wystawienia zaświadczenia o doznanych obrażeniach oraz podjętym leczeniu..

Można także skorzystać z  telefonów informacyjnych lub zaufania. Są to np. Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" infolinia 800 120 002, Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie - 801 12 00 02 (od poniedziałku do soboty w godzinach 8:00-22:00, niedziele i święta - 8:00-16:00), Telefon Zaufania dla osób w kryzysie emocjonalnym - 116 123.  

Na ulotkach, które wychowawcy przekażą Państwu są adresy instytucji działających na terenie Bytomia. Na I piętrze na tablicy informacyjnej pedagoga są przydatne informacje, a w razie potrzeby również służę pomocą.

Pamiętajmy - przemoc jest przestępstwem i dlatego jest ścigana przez prawo (z artykułu 207 §  1-3 Kodeksu karnego). Wina za stosowanie przemocy leży wyłącznie po stronie sprawcy i to on, powinien się wstydzić i odpowiadać za to, co robi. W zależności od okoliczności, za stosowanie przemocy domowej, przewidywana jest kara od 3 miesięcy do nawet 12 lat pozbawienia wolności.

Reagujmy na przemoc, nie udawajmy, że jej nie widzimy i  nie słyszymy.

Każdy może pomóc zatrzymać przemoc!